Onderstaande figuur is een weergave van het LIKE logische model (logic model). Dit model heeft bewust de vorm van het oneindigheidssymbool om te laten zien dat een participatieve systeemaanpak een continue en adaptief karakter heeft. Het LIKE logic model bestaat uit 7 stappen. Voor elke stap hebben we materialen en tools ontwikkeld die helpen bij het begrijpen, veranderen en evalueren van het systeem.
Klik om te vergroten
Zoals hierboven uitgelegd, geeft het LIKE logic model een overzicht van LIKE als geheel. Voor elk van de 7 stappen hebben we materialen en tools ontwikkeld; daarbij deels ook voortbouwend op ander (internationaal) onderzoek. De verschillende stappen en bijbehorende tools kunnen los van elkaar gebruikt worden, echter het achterliggende idee van LIKE is om het model als geheel te gebruiken. Voor meer informatie over deze aanpak, zie deze wetenschappelijke publicatie (System dynamics and PAR approach – Waterlander et al., 2020)
Belangrijk hierbij is om een idee te krijgen over wat we bedoelen met systeemdenken. Hiervoor hebben we een animatie gemaakt:
En wat is precies Participatory Action Research? Lees hier mee over via onderstaande factsheet [link volgt].
We zullen in de volgende tabs elke stap uitleggen en naar de bijbehorende tools en artikelen verwijzen.
De eerste stap in onze participatieve systeem aanpak was om het systeem in kaart te brengen (Needs Assessment) vanuit verschillende perspectieven. In het LIKE onderzoek hebben we dit samen gedaan met de jongeren zelf, en ook met andere belangrijke stakeholders in Oost en de onderzoekers in het consortium.
Needs assessment – perspectieven van stakeholders & jongeren:
Needs assessment – perspectieve van onderzoekers:
Bij deze stap is het belangrijk om de systeem te mappen in de vorm van een causal loop diagram (CLD). De tools van stap 1 & 2 helpen bij het maken van de CLD en dit kan variëren (bijv door literatuur, Group Model Building, interviews, enz.) In LIKE hebben we de informatie uit de methoden benoemd in stap 1 & 2 gecombineerd in een overkoepelende systeemkaart of visualisatie van het systeem. Voor meer informatie, lees het wetenschappelijke artikel [Understanding the system dynamics of obesity-related behaviours in 10- to 14-year-old adolescents in Amsterdam from a multi-actor perspective – Luna Pinzon et al., 2023].
Er zijn tools om de kaart zelf te tekenen. In LIKE hebben we de volgende tools gebruikt om de systeemkaarten te tekenen, zoals STICK-E of KUMU.
Als het systeem in kaart is gebracht, kunnen ‘leverage points’ of aangrijpingspunten geïdentificeerd worden om het systeem te veranderen (voor meer informatie hierover zie stap 3 van het ENCOMPASS raamwerk). Een belangrijk inzicht hierin is op zoek te gaan naar mogelijkheden in verschillende niveaus van het systeem namelijk:
In LIKE hebben we aangrijpingspunten geïdentificeerd door twee manieren: (1) de jongeren zelf (in PAR groepen) (2) door groepen met onderzoekers, beleidsmedewerkers en professionals.
We werken momenteel aan de wetenschappelijke publicatie hierover (link volgt).
Er zijn meerdere modellen beschikbaar om aangrijpingspunten te identificeren:
Op basis van de geïdentificeerde leverage points, hebben we acties ontwikkeld die verandering in het systeem kunnen brengen. Het is ook mogelijk om bestaande interventies aan te passen, zodat ze beter ingrijpen op de geïdentificeerde leverage points.
We werken momenteel aan de wetenschappelijke publicatie hierover (link volgt).
Een programma in een complex adaptief systeem vraagt ook een andere manier van evalueren, waarbij rekening wordt gehouden met de complexiteit. De ENCOMPASS evaluatieraamwerk was hiervoor specifiek ontwikkeld. De raamwerk bestaat uit vijf fasen.
Voor meer informatie, lees het wetenschappelijk artikel [The ENCOMPASS framework: a practical guide for the evaluation of public health programmes in complex adaptive systems – Luna Pinzon et al., 2022]
Om de stappen beter te begrijpen, hebben we ook een tool ontwikkeld [ENCOMPASS tool].
